Theo số liệu FoodMap khảo sát trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa, giai đoạn 2010-2022, diện tích trồng xoài bản địa lâu năm giảm hơn 80%, hiện chỉ chiếm khoảng 10% tổng số. Trong đó có hai giống nổi bật là xoài canh nông và xoài cát thơm.

Với sự hỗ trợ của chính quyền tỉnh Khánh Hòa, Shopee và FoodMap quyết định đồng hành cùng các nhà vườn địa phương phục hồi, nâng cao giá trị giống xoài bản địa. Hai doanh nghiệp sẽ cùng hỗ trợ giảm thiểu các trở ngại của nông nghiệp truyền thống, tối ưu chi phí vận hành, quảng bá rộng rãi đến người dùng, chịu trách nhiệm phân phối và tiêu thụ.
Năng suất thực tế của xoài bản địa Khánh Hòa khá cao. Cây từ 10 tuổi trở lên có thể cho trung bình 300-500 kg mỗi đợt thu hoạch. Cây trên 20 tuổi chăm sóc tốt thậm chí đạt trên 1,2 tấn. Xoài sau khi thu hoạch chỉ giữ được 5-7 ngày. Do công nghệ bảo quản thô sơ, không thể tiêu thụ kịp thời hạn trên, dẫn đến tình trạng hạ giá, ảnh hưởng thu nhập nông dân.

Các hộ trồng xoài tại huyện Cam Lâm, Diên Khánh cho biết, giá xoài canh nông (còn gọi là xoài thủy triều hay xoài tây) và xoài cát thơm (xoài cát ngọt hay xoài cát Nha Trang) thường bấp bênh và giảm mạnh trong hai năm gần đây. Giá thu mua thấp trong khi công thu hoạch kèm phí vận chuyển cao dẫn đến tình trạng thu không đủ bù chi. Nhiều hộ bỏ xoài rụng dưới gốc cây. Giai đoạn xoài chín rộ chỉ đạt từ 1.000-5.000 đồng một kg.

Để duy trì sinh kế, nhiều hộ trồng xoài đốn cây, thay bằng giống mới như Australia, Đài Loan hay Hòa Lộc. Các loại này có cả sản lượng lẫn giá bán cao hơn. Tốc độ đô thị hóa nhanh cũng làm thu hẹp diện tích trồng trọt, đe dọa cây xoài bản địa lâu năm.

"Phần lớn xoài trồng ra để bán ngoại tỉnh, nhưng việc bảo quản, vận chuyển gặp nhiều khó khăn, nhất là trong thời tiết nắng nóng như hiện tại. Khi đến nơi tiêu thụ, lượng xoài hao hụt, giá bán thấp, khiến nhiều hộ trên địa bàn không còn mặn mà với giống cũ, tìm giống lai giá bán cao hơn", cô Sáu, nông dân trồng xoài lâu năm tại Khánh Hòa chia sẻ.

Hỗ trợ nông dân mở rộng đầu ra sản phẩm

Từ tháng 5, đúng mùa thu hoạch xoài bản địa, FoodMap kết hợp cùng sàn thương mại điện tử Shopee, khởi động chiến dịch bảo tồn xoài bản địa Khánh Hòa. Chương trình thuộc khuôn khổ dự án chiến lược "Tôn vinh nông sản Việt" mà hai đơn vị đã ký kết năm 2023.

Theo số liệu khảo sát từ FoodMap, trên 70% sản lượng xoài Khánh Hòa tiêu thụ ngoài tỉnh, phục vụ tệp khách hàng rộng rãi trên cả nước. Việc đưa xoài bản địa ra khỏi địa bàn tỉnh cũng góp phần gia tăng diện tích cây trồng, hỗ trợ sinh kế cho người nông dân. Song song đó, đơn vị cũng lưu ý nông dân cần chú trọng quy trình thu hoạch, bảo quản và giấy chứng nhận chất lượng để giúp xoài bản địa sớm phục hồi vị thế.

"Là đơn vị trực tiếp thu mua xoài và phân phối thông qua các nền tảng online như Shopee, việc mở rộng kênh phân phối trực tuyến có thể góp phần giải quyết vấn đề ứ đọng nông sản sau mỗi mùa thu hoạch", đại diện FoodMap nhận định.

Các hộ trồng xoài tại huyện Cam Lâm, Diên Khánh cho biết, giá xoài canh nông (còn gọi là xoài thủy triều hay xoài tây) và xoài cát thơm (xoài cát ngọt hay xoài cát Nha Trang) thường bấp bênh và giảm mạnh trong hai năm gần đây. Giá thu mua thấp trong khi công thu hoạch kèm phí vận chuyển cao dẫn đến tình trạng thu không đủ bù chi. Nhiều hộ bỏ xoài rụng dưới gốc cây. Giai đoạn xoài chín rộ chỉ đạt từ 1.000-5.000 đồng một kg.

Để duy trì sinh kế, nhiều hộ trồng xoài đốn cây, thay bằng giống mới như Australia, Đài Loan hay Hòa Lộc. Các loại này có cả sản lượng lẫn giá bán cao hơn. Tốc độ đô thị hóa nhanh cũng làm thu hẹp diện tích trồng trọt, đe dọa cây xoài bản địa lâu năm.

"Phần lớn xoài trồng ra để bán ngoại tỉnh, nhưng việc bảo quản, vận chuyển gặp nhiều khó khăn, nhất là trong thời tiết nắng nóng như hiện tại. Khi đến nơi tiêu thụ, lượng xoài hao hụt, giá bán thấp, khiến nhiều hộ trên địa bàn không còn mặn mà với giống cũ, tìm giống lai giá bán cao hơn", cô Sáu, nông dân trồng xoài lâu năm tại Khánh Hòa chia sẻ.

Hỗ trợ nông dân mở rộng đầu ra sản phẩm

Từ tháng 5, đúng mùa thu hoạch xoài bản địa, FoodMap kết hợp cùng sàn thương mại điện tử Shopee, khởi động chiến dịch bảo tồn xoài bản địa Khánh Hòa. Chương trình thuộc khuôn khổ dự án chiến lược "Tôn vinh nông sản Việt" mà hai đơn vị đã ký kết năm 2023.

Theo số liệu khảo sát từ FoodMap, trên 70% sản lượng xoài Khánh Hòa tiêu thụ ngoài tỉnh, phục vụ tệp khách hàng rộng rãi trên cả nước. Việc đưa xoài bản địa ra khỏi địa bàn tỉnh cũng góp phần gia tăng diện tích cây trồng, hỗ trợ sinh kế cho người nông dân. Song song đó, đơn vị cũng lưu ý nông dân cần chú trọng quy trình thu hoạch, bảo quản và giấy chứng nhận chất lượng để giúp xoài bản địa sớm phục hồi vị thế.

"Là đơn vị trực tiếp thu mua xoài và phân phối thông qua các nền tảng online như Shopee, việc mở rộng kênh phân phối trực tuyến có thể góp phần giải quyết vấn đề ứ đọng nông sản sau mỗi mùa thu hoạch", đại diện FoodMap nhận định.